Tài liệu Tham khảo Triết học Mác Lênin
GỢI Ý TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI
Câu 1. Vật chất và ý thức. Khái niệm, quan hệ và ýnghĩa phương pháp luận
1. Định nghĩa phạm trù vật chất
Phạm trù vật chất là một phạm trù vơ bản, nền tảng của chủ nghĩa duy vật, nó
chứa đựng thế giới quan và phương pháp luận sâu sắc.
Quan điểm về vật chất của các nhà duy vật cổ đại mang tính trực quan cảm
tính; họ đồng nhất vật chất với các dạng cụ thể, coi đó là cơ sở đầu tiên của mọi
tồn tại.
Vào thế kỷ XVII - XVIII, thuyết nguyên tử được khẳng định. Trên cơ sở đó,
vào thế kỷ XIX các nhà triết học và khoa học đồng nhất vật chất với nguyên tử
hoặc đồng nhất vật chất với khối lượng. Chủ nghĩa duy vật trước Mác đã quy vật
chất về các dạng cụ thể.
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, trong vật lý học có những phát minh quan
trọng làm cho con người hiểu sâu hơn về thế giới vật chất. Đó là những phát hiện
ra tia X, hiện tượng phóng xạ, điện tử, khối lượng của điện tử tăng khi vận tốc của
nó tăng. Tất cả những phát minh đó đã chỉ ra những khuyết điểm của chủ nghĩa
duy vật trước Mác trong quan niệm về vật chất. Nó còn là cơ sở để chủ nghĩa duy
tâm lợi dụng chống chủ nghĩa duy vật và cho rằng “vật chất biến mất”.
Để bảo vệ quan điểm của chủ nghĩa duy vật, Lênin bác bỏ quan điểm trên của
chủ nghĩa duy tâm và cho rằng “không phải vật chất biến mất” mà giới hạn hiểu
biết của con người về vật chất là biến mất. Từ đó, Lênin đưa ra định nghĩa: “Vật
chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho
con người trong cảm giác, được cảm giác chúng ta chép lại, phản ánh và tồn tại
không lệ thuộc vào cảm giác”.
* Phân tích định nghĩa vật chất:
- Vật chất là phạm trù triết học rộng nhất, không thể hiểu theo nghĩa hẹp như
khái niệm vật chất trong các khoa học cụ thể hay đời sống. Không thể đồng nhất
vật chất với vật thể hay các thuộc tính nào của vật chất